ς

ς

Κυριακή 28 Απριλίου 2013

Μαζί του Πέθανε και Ολόκληρος ο Κόσμος;

Nα είσαι έτοιμος πάντα για αυτό.......

Πολλοί είναι εκείνοι οι σύγχρονοι μελετητές που σκοπίμως δεν αναφέρονται λεπτομερειακώς στον τρόπο θανάτου του μεγάλου φιλοσόφου. Απλά λέγεται ότι ο Σωκράτης καταδικάστηκε και θανατώθηκε, ότι δηλαδή εκτελέστηκε η ποινή του. Το γεγονός όμως ότι ο ίδιος ο Σωκράτης επέλεξε να πεθάνει αρκετές ώρες νωρίτερα από την προκαθορισμένη χρονική στιγμή εκτέλεσης της ποινής του, σε τι σκέψεις μας οδηγεί; Το ότι είχε τη δυνατότητα διαφυγής και δεν το έπραξε, σε τι σκέψεις μας οδηγεί; Πιστεύω πως οι σκέψεις αυτές είναι αντίθετες από το τυποποιημένο και ανιαρό πλέον σχήμα της καταδίκης - εκτέλεσης. Ας εξετάσουμε όμως τις τελευταίες υπερήφανες στιγμές του Σωκράτη, όπως διατυπώνονται αυθεντικά μέσα από τον πλατωνικό «Φαίδωνα»:
[116e] και ο Κρίτων είπε: «Σωκράτη, ο ήλιος είναι ακόμα πάνω στα βουνά και δεν έχει δύσει. Εγώ πάλι γνωρίζω και άλλους που εκτελούν την ποινή αργά, όποτε τυχόν τους αναγγελθεί η εντολή, αφού δειπνήσουν και πιουν πολύ καλά και ικανοποιήσουν όποιες τυχόν επιθυμίες έχουν. Γι αυτό λοιπόν μη βιάζεσαι, υπάρχει ακόμα χρόνος.». Και ο Σωκράτης απαντώντας είπε: «Κρίτων, εκείνοι βέβαια που λες εσύ πράττουν κατ αυτό τον τρόπο -διότι πιστεύουν ότι κερδίζουν με την καθυστέρηση-, αλλά εγώ τουλάχιστο είμαι πεπεισμένος ότι δε θα πράξω έτσι. Διότι δε νομίζω ότι θα κερδίσω τίποτα με το να πιω το δηλητήριο αργότερα, προσπαθώντας να σώσω μια ζωή που ήδη είναι χαμένη. Μόνο που θα ξεγελούσα τον εαυτό μου με αυτό. Εμπρός λοιπόν, άκουσέ με και μην πράξεις διαφορετικά.». Και ο Κρίτων, αφού άκουσε αυτά, έγνεψε στο παιδί που ήταν κοντά και εκείνο βγήκε από το κελί και παρέμεινε για μερική ώρα. Ύστερα γύρισε φέρνοντας τον φύλακα που κουβαλούσε ένα ποτήριο δηλητήριο. Ο Σωκράτης, αφού είδε τον άνθρωπο, είπε: «Εσύ, καλέ μου φίλε, που κατέχεις αυτά τα ζητήματα, οδήγησέ με για το τι πρέπει να κάνω.». Τότε ο φύλακας απάντησε: «Τίποτα άλλο δεν πρέπει να κάνεις, παρά να περπατήσεις ωσότου βαρύνουν τα πόδια σου και μετά θα πέσεις κάτω και το δηλητήριο θα επενεργήσει.». Και αμέσως έδωσε το ποτήρι με το δηλητήριο στο Σωκράτη.
Δεν αξίζει στον πρωτεργάτη της διαλεκτικής το μονόχνοτο σχήμα καταδίκη - θάνατος. Είναι ίσως και αδόκιμο. Ο Σωκράτης δεν καταδικάστηκε σε θάνατο από τους Αθηναίους δικαστές, αλλά από τον ίδιο του τον εαυτό. Ίσως η ιστορία και οι ιστορικοί μας δηλώνουν περίτρανα το πρώτο. Επειδή όμως δεν πρόκειται για ένα φαινόμενο που ανήκει αποκλειστικά στη δεδομένη ιστορική στιγμή, αλλά σε όλη τη διαχρονία της ανθρώπινης υπάρξεως, το μόνο που καταφέρνει η επιστήμη της ιστορίας -αλλά και η στείρα φιλολογία- είναι επιεικώς μια επικίνδυνη παρερμηνεία. Δεν εξαπατήθηκαν οι δικαστές από τα στοιχεία που είχαν στα χέρια τους, αλλά από τον ίδιο τον κατηγορούμενο. Η ζωή του Σωκράτη ποτέ δεν αποτέλεσε γι αυτόν αυτοσκοπό, όσο παράξενο κι αν αυτό ακούγεται σήμερα, για τους σύγχρονους ανθρώπους. Η ζωή η δική του ήταν η ζωή όλων. Η ύπαρξή του είχε αφιερωθεί πρόδηλα στον κόσμο. Ο ίδιος έλεγε πως δεν ήταν πολίτης της Αθήνας, αλλά πολίτης του κόσμου. Όταν είδε στα τελευταία του χρόνια ότι οι άνθρωποι τον απαρνούνται, ότι δηλαδή απαρνούνται τη διαλεκτική, την επαγωγή, την υψηλή σκέψη και την ίδια την αλήθεια, δεν υπήρχε λόγος περαιτέρω ύπαρξης. Ο θάνατος του Σωκράτη επήλθε από την ίδια την κατηγορία και όχι από την απόφαση του δικαστηρίου. Και δεν έφταιξε γι αυτό η δικαιοσύνη, δεν έφταιξαν γι αυτό οι δικαστές. Καθώς ο Σωκράτης ήταν ο άνθρωπος του κόσμου, ενώπιόν του βρισκόταν το δικαστήριο του κόσμου και όχι το αρχαίο αθηναϊκό δικαστήριο. Από τη μια πλευρά βρίσκονταν οι κοινοί άνθρωποι με τις γεμάτες τύψεις στενές ψυχές τους. Από την άλλη όμως βρισκόταν εκείνο το στοιχείο που τους θύμιζε την πραγματική ουσία του ανθρώπου, εκείνο που τους καταδείκνυε την άσχημη ζωή τους. Αλλοι το λένε συνείδηση, άλλοι το λένε αυτοέλεγχο, ο Σωκράτης το είπε αλογόμυγα, ήταν ο ίδιος του ο εαυτός. Επρόκειτο λοιπόν για μια από τις πολλές φορές στην ιστορία, όπου οι άνθρωποι δεν επιθυμούν να εξαγνιστούν, αλλά να σκοτώσουν τον εξαγνιστή, πράγμα φυσικά ευκολότερο και ανώδυνο: «Ο Σωκράτης ήταν ένα τραγικό πρόσωπο. Όχι γιατί ήπιε το κώνειο, αλλά γιατί ήξερε ότι στη φύση υπάρχει και το κώνειο. Όχι γιατί τον δικάσανε οι συμπολίτες του, αλλά γιατί ήξερε ότι η φύση δικάζει το λευκό γιασεμί στον κήπο να μαραίνεται το χειμώνα, και το λευκό χιόνι στο όρος να λειώνει το καλοκαίρι... Δεν εξαπατήθηκαν οι Αθηναίοι να τον δικάσουνε άδικα. Ο ίδιος εξαπάτησε τους Αθηναίους να τον δικάσουνε δίκαια... Ο φρόνιμος ένας μεταχειρίστηκε σαν εργαλείο τους άφρονες πολλούς...».
Σχετικά με τα τελευταία λόγια του Σωκράτη («Κρίτων, οφείλουμε μια ευχαριστήρια θυσία στον Ασκληπιό, έναν πετεινό. Κάντε το, και μην το ξεχάσετε.») ο Δ.Λιαντίνης συνεχίζει: «Τι υπονοεί τούτη η παράξενη κουβέντα: Ολάκερη η ζωή μου εστάθηκε μια αρρώστια. Τώρα που φεύγω, εκείνο που στην ουσία φεύγει δεν είναι η ζωή αλλά η αρρώστια. Σε ποιον άλλο λοιπόν χρωστώ να ομολογήσω χάρη, παρά στο γιατρό που με γιάτρεψε; Στον Ασκληπιό, το θεό της υγείας! Μόνο που ο Σωκράτης εκείνη την ώρα δε μιλούσε για λογαριασμό του μόνο. Μιλούσε για κείνους, που ενώ γεννιούνται ζώα όπως όλοι μας, καθώς τελειώνουν, φτάνουν να γίνουν άνθρωποι, όπως λίγοι από εμάς.». Τα τελευταία αυτά όμως λόγια αυτοσυνειδησίας του Σωκράτη θα προσέθετα ότι περιέχουν κυρίαρχο το αίσθημα της πικρίας. Η ζωή του ήταν η ζωή όλων. Εφόσον οι όλοι αποδείχθηκαν άρρωστοι, και η δική του ζωή αισθανόταν ότι καταδικάστηκε σε ασθένεια.
Και ο Σωκράτης ήπιε το κώνειο, μαζί του όμως πέθαινε και ολόκληρος ο κόσμος. Για το δίκαιο των πραγμάτων όμως κρίνω σκόπιμο να παραθέσω και μια αντιπροσωπευτική άποψη εκείνων των διανοητών που δεν έδωσαν όμοια -με την προαναφερθείσα- ερμηνεία στα τελευταία του αυτά λόγια. Θα μας πει ο Frιedrich Nietzsche στη Φιλοσοφία του: «Ο Σωκράτης δεν ήταν μονάχα ο σοφότερος φλύαρος, υπήρξε μεγάλος και στη σιωπή. Θα προτιμούσα να σώπαινε και στις τελευταίες στιγμές της ζωής του... Αυτή η γελοία και τρομερή τελευταία λέξη σημαίνει, για όποιον μπορεί να την καταλάβει: Κρίτων η ζωή είναι μια αρρώστια. Είναι δυνατόν; Ένας άνθρωπος σαν αυτόν που είχε ζήσει χαρούμενος μέσα στον κόσμο, σα στρατιώτης, αυτός ο άνθρωπος πεσιμιστής![...] Ο Σωκράτης, ναι ο Σωκράτης υπόφερε από τη ζωή![...] Αλίμονο φίλοι! Πρέπει να ξεπεράσουμε ακόμα και τους Έλληνες!». Όχι λοιπόν, δεν είναι έτσι τα πράγματα όπως μας τα εξηγεί ο Nietzsche. Δεν ήταν πεσιμισμός τα τελευταία λόγια του Σωκράτη, αλλά όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ένα μείγμα αυτογνωσίας και πικρίας για τη ζωή των ανθρώπων που χάνεται στο σύνολό της. Αυτά ήταν γνήσια και σπάνια ανθρώπινα συναισθήματα. Αν είναι κάτι να ξεπεραστεί, πρόκειται για τη μικρότητα του πλήθους και όχι για τη μεγαλοσύνη του διαχρονικού και αληθινού ανθρώπου, του Σωκράτη.
[filosofia.gr]

5 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

ΑΝΤΕ ΤΩΡΑ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΟΥΝ ΤΑ ΤΡΟΛ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ....

Ανώνυμος είπε...

Θά καταλάβουν από έργα όμως τώρα που γίνατε σκορποχώρι.Άντε νά δούμε τι άλλα κόμματα θά βγάλει η κληρωτίδα έλληνες!

Ανώνυμος είπε...

ΚΥΡΙΕ ΕΛΕΗΣΟΝ

Για ποιο λόγο καταδικάστηκε τελικά ο Σωκράτης, με ελαφρά πλειοψηφία εκ των 50 δικαστών , σε θάνατο?
Ως προς τι η περί Σωκράτους μνεία, αγαπητή Ευρυνόμη?
Σε ένα κοινωνικοπολιτικό blog, με ενδιαφέρουσα πολιτική άποψη, με γνώση και πληροφόρηση στα δημοτικά δρώμενα?
Να συμπεριλάβω και την αγία εβδομάδα των παθών στην σκέψη μου?
Πρέπει να σκεφτούμε περί ιδιαιτεροτήτων, διαφορετικοτήτων, ευαισθησιών, κοινωνικού στίγματος , αυτοαξιολόγησης, αυτοσεβασμού, αυτοεκτίμησης?
Σου παραθέτω ένα σχόλιο του Παναγιώτη Τραϊανού, που αλλού στοχεύει αλλά αυτή η παράγραφος ταιριάζει εδώ, στον μικρόκοσμο μας: << θάνατος στους ομοφυλόφιλους δικαστές>>

………………….Ο κόσμος όλος ενστικτωδώς φοβάται τον "Καλλικράτη", γιατί βλέπει ότι κατά πρώτον απειλείται η ακεραιότητα της χώρας και κατά δεύτερον αλλοιώνεται το πολίτευμά της. Μόνον η Δικαιοσύνη δεν ανησυχεί …Η μόνη που θα έπρεπε ν' ανησυχεί μόνιμα και να ενεργεί πολύ πριν καν αντιληφθεί ο μέσος πολίτης κάποιον κίνδυνο. Ποιος φταίει για τον "Καλλικράτη"; Ο αγράμματος σαντουϊτσάς Ραγκούσης; Όχι βέβαια. Η Δικαιοσύνη φταίει γι' αυτήν τη ολέθρια "μεταρρύθμιση", γιατί απλούστατα δεν απείλησε με φυλάκιση τους εμπνευστές της. Σε τάπερ θα έπρεπε ν' απειλεί ότι θα βάλει τον Ραγκούση σε περίπτωση που αυτός επέμενε για τη μεταρρύθμισή του …Ούτε καν σε κελί φυλακής.
Αντιλαμβανόμαστε ότι κανένας πολιτικός, κανένας παπάς, κανένας επιχειρηματίας ή κλέφτης δεν είναι υπεύθυνος για τη σημερινή κατάντια της χώρας. Η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ ΑΘΛΙΟΤΗΤΑΣ. Αυτή ευθύνεται για όλα, γιατί απλούστατα αυτός είναι ο συνταγματικός της ρόλος και το καθήκον της. Για ό,τι συμβαίνει εις βάρος του λαού και της Δημοκρατίας από το πολιτικό και υπηρεσιακό προσωπικό του ελληνικού κράτους, η Δικαιοσύνη ευθύνεται. Εκ του νόμου. Εξ’ αντικειμένου. Την πληρώνουμε, για να ευθύνεται. Αυτή έχει επωμισθεί τον ρόλο να ελέγχει και να προστατεύει τη λειτουργία του ελληνικού κράτους και αυτή είναι που δεν κάνει τη δουλειά της, όταν αυτό το κράτος και οι θεσμοί του υπολειτουργούν.
Όμως, η άθλια σημερινή Δικαιοσύνη δεν ευθύνεται μόνον για την υπολειτουργία του κρατικού μηχανισμού. Εξαιτίας των δικών της "λαθών" και "παραβλέψεων" βλέπουμε την "έκρηξη" της εγκληματικότητας να έχει φτάσει στο ύψιστο επίπεδο. Στο επίπεδο της διαπλοκής. Φτάσαμε στο σημείο απλοί ιδιώτες να τολμούν και να λεηλατούν το ίδιο το κράτος. Απλοί ιδιώτες τολμούν και βάζουν το "χέρι" τους εκεί όπου θα έπρεπε να λειτουργεί μηχανή του "κιμά". Οι πάντες μιλάνε σήμερα για ατιμωρησία …Στα καφενεία έφτασε αυτή η άποψη …Κανένας δεν μπαίνει φυλακή ό,τι κι αν έχει κάνει. Υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι παριστάνουν τους οικονομικούς μεγιστάνες και στην κυριολεξία βρίσκονται ελεύθεροι "ελέω" δικαστικής εξουσίας…………

ευρυνόμη είπε...

Ο εισαγγελέας ίσως βρει το σχόλιο σου ενδιαφέρον....ο αρχιερεύς την ανάρτηση μου επίσης....ο Σωκράτης λοιπόν πέθανε ή μας έκανε απελεύθερους!
Ο Πλάτων έκανε τη διαφορά ο Σωκράτης πέθανε γι αυτήν όπως και αρκετά αργότερα ο Κύριος αγαπητέ ΚΥΡΙΕ ΕΛΕΗΣΟΝ.
ΥΓ Δεν διαφωνώ με τον Καλλικράτη τον οποίο θεωρώ εξαιρετική ιδέα που δεν ήταν του τότε Υπουργού.

Ανώνυμος είπε...

Φαντάζομαι τώρα όλους τους πρώην στον προθάλαμο του δικαστή....σωκράτη έφυγες νωρίς.....